Në vitin 2010, Ann Jönsson fitoi çmimin e parë në një konkurs ndërkombëtar braille. Tregimi i saj i shkurtër I gränslandet ka të bëjë me të jetuarit në kufi, mes të parit pak dhe aspak.

Është një ditë shumë e veçantë. Shumë njerëz janë mbledhur në hotelin e madh në kryeqytetin e Sri Lankës, Colombo. Ata vijnë nga qeveria, autoritetet dhe organizatat. Qeveria e Sri Lankës do të paraqesë një politikë për aftësinë e kufizuar për dhjetë vitet e ardhshme. Lëvizja e aftësisë së kufizuar në Suedi dhe Sri Lanka kanë bashkëpunuar prej kohësh për ta bërë këtë realitet.  

Unë do të mbaj fjalën e mirëseardhjes nga Suedia. Shoku im Asanga dhe unë grumbullohemi në foltore, i cili do të interpretojë. Gazetat janë shpërndarë para nesh – shkrimi im në Braille, teksti im në anglisht, përkthimi i tij në gjuhën sinhale. Jam nervoz, i kapur nga solemniteti i momentit. Kohët e fundit kam ndezur llambën e vajit para skenës, një nder dhe traditë kur diçka e madhe do të ndodhë. Tani do të them se politika e aftësisë së kufizuar ka të bëjë me përcjelljen e shpresës, se një ndryshim është i mundur.

Marr frymë thellë, me duart e mbështetura në skenar. Në mes të tensionit, ndihem ende i qetë – e di që fjalët i kam në gishta.

Sot, shkrimi braill është i dukshëm për mua, po aq i dukshëm sa shkrimi “i rregullt”. I papenguar, udhëtoj mes dy gjuhëve të mia të shkruara, në varësi të asaj që duhet të bëj. Ndjej një ndjenjë të madhe sigurie dhe gëzimi në këtë. Por nuk ka qenë gjithmonë kështu. Të shohësh pak madhështi, siç bëj unë, do të thotë të jetosh në një lloj vendi kufitar. Njeriu nuk është as i verbër dhe as me shikim.
Për shumë vite ishte shumë e rëndësishme për mua të identifikohesha si me shikim të plotë. Nuk ecja me shkop të bardhë dhe nuk përdora alfabetin Braille, të cilin më mësuan si fëmijë. Unë jetova, mendoj, si një emigrant që la gjuhën e tij amtare me besim dhe shpresë se më pas do të jetë më e lehtë të ketë sukses në atdheun e ri. Kur më në fund kuptova se më duheshin të dyja gjuhët e mia të shkruara, ishte sikur më në fund të kthehesha në shtëpi, duke u bërë një person i plotë.

Unë kam lindur në fund të viteve 1950. Atëherë ishte e qartë se fëmijët me shikim të dëmtuar do të shkonin në një shkollë speciale. Si shtatë vjeç, erdha në Tomtebodaskolan, i cili ishte 60 milje larg shtëpisë sime. Prindërit e mi e kuptuan se ne nuk do të mund të kishim shumë kontakte gjatë semestrave. Më mësuan të shkruaj e të lexoja që të kishim mundësi të shkëmbejmë letra. Një teze, e cila punonte në një librari, u sigurua që shtëpia jonë të mbushej me libra me tregime. Më hapi një botë fantastike – me shkrime të zeza. Më pëlqente të lexoja!

Lëvizja në Tomtebodaskolan do të thoshte se u bëra “i verbër”. Mësova shkrimin braille dhe më pëlqente ta lexoja po aq sa edhe gjuhën time të shkruar nga shtëpia. Dikur shtrihesha me një libër nën kopertina shumë kohë pasi stafi i mbrëmjes më thoshte natën e mirë. Kam lexuar derisa më dhembin majat e gishtave. Tani përdora stilolapsin vetëm kur shkruaja letrat e mia në shtëpi. 

Pas një kohe kam pasur një familje që e vizitojsha në fundjave. Erik dhe Karen më dhanë “botën e jashtme”. Dhe ata më inkurajuan që të mos i lëshoja kurrë shkronjat “të rregullta” që më kishin mësuar në shtëpi. Eriku kishte qenë marinar. Në tryezën e kuzhinës ai shtriu harta dhe tregoi për vendet ku kishte qenë dhe për vendet ku kishin ndodhur gjëra të mëdha dhe revolucionare. Vietnami. Algjeria. Çekosllovakia. Ai tha: Enë, mos pusho kurrë së lexuari. Dhe mos harroni kurrë të përdorni aftësinë që keni! “Prindërit” e mi të fundjavës më dhanë edhe libra.

Pas pesë vjetësh në shkollën Tomteboda, u ktheva në shtëpi. Isha tepër e lumtur dhe shpresëdhënëse dhe aq e fortë ishte ëndrra për t’u bërë si “të tjerët”! Doja të kaloja vijën, në anën e tyre. Lëreni botën time të vjetër të shkollës me konvikt dhe gjithçka që i përkiste asaj. Më urrente ideja për të shkuar në shkollë duke tërhequr një karrocë blerjeje për të mbajtur librat e Braillit. Gjatë gjithë verës u stërvita për t’u bërë mjaft i mirë për të lexuar përsëri shtypjen me ngjyrë të zezë – dhe për të shkruar bukur! Me një xham zmadhues, një llambë të fortë dhe librin pranë fytyrës, funksionoi. Kur filloi semestri i vjeshtës, unë lashë Braille. Përgjithmonë, mendova.

Unë kam qenë një studente e mirë. Më thanë shpesh se dëmtimi im i shikimit nuk ishte i dukshëm dhe isha i kënaqur për këtë. U diplomova dhe më pas diplomovaa për gazetari. Kur mora një punë si reportere në një gazetë të madhe ditore, vendosa të flas sa më pak për dëmtimin e shikimit. Ishte thjesht një çështje për të vazhduar! Më kujtohet se si, gjatë një udhëtimi raportues, u ula pranë fotografit dhe luajta lexuesin e pamenduar të hartave! Ose si një mbrëmje vonë u ula e vetme dhe e dëshpëruar në redaksinë dhe u përpoqa të deshifroja planin për ndërtimin e një ure të re në Stokholm. Kam lexuar shumë dhe kam shkruar me dorë të lirë. Kështu vazhdoi jeta ime profesionale. Mora një punë në një botues librash ku shkruaja, redaktoja tekstet e të tjerëve – dhe korrigjoja!

Isha një profesioniste e suksesshme, por shpesh e lodhur. Një stres i brendshëm ishte gjithmonë aty. Kur më duhej të prezantoja një material para një publiku, isha gjithmonë nën presion, me frikë se mos humbja kontrollin dhe në mungesë fjalësh.  

Ekzistenca ime dhe pikëpamja ime se kush dua të jem, filloi të ndryshojë seriozisht kur u bëra nënë. Të jesh në gjendje të marrësh përgjegjësinë për një jetë të re të vogël u bë shumë më e rëndësishme sesa të vazhdosh të luash rolin e një personi me shikim të plotë. Gjithnjë e më shpesh filloja të ecja me një shkop të bardhë. Gjithashtu u detyrova të mendoj se si i përdor fuqitë e mia. Lexoni shumë, po, por ndoshta jo në këtë mënyrë rraskapitëse gjatë gjithë kohës. Më në fund mora përsëri shkrimin Braille. Këto janë fjalë të mëdha, por me kalimin e kohës tek unë filloi të ndodhte një harmoni.    

Erdhi një qetësi e re, si në jetën profesionale ashtu edhe thjesht personale. Si eksperte dhe shkrimtare fjalimi për dy ministra në qeverinë suedeze, jam detyruar të punoj nën presionin e madh të kohës. E emocionuar për detyrat, sigurisht, por ende e sigurt se tani kam kontroll mbi shprehjen time.

Është një ditë normale në punë. Në Suedinë veriore do të jap një leksion mbi punën kundër të pastrehëve. Provoj t’i buzëqesh audiencës dhe pyes nëse ata do të mendojnë të heqin dorë nga rrëshqitjet e mia në powerpoint të vizatuara me dorë dhe në vend të kësaj thjesht të dëgjojnë për pak kohë. Shkrimi Braille është para meje. Ata qeshin pak me situatën, por në të njëjtën kohë duken të lehtësuar që kanë një fillim ndryshe të ditës. Ne kemi një dialog të këndshëm për kushtet për njerëzit që jetojnë në cenueshmëri ekstreme.

Pedagogu i radhës është një debatues i njohur politik shoqëror, një folës shumë i zoti. Në podium, ai fillimisht shikon shënimet e tij, por më pas i lë mënjanë. Kthehet nga publiku dhe thotë: Nuk mund të mos e kem zili folësin e mëparshëm këtë kontakt me auditorin, që të mund t’i mbaj sytë nga ju gjatë gjithë kohës. Pastaj ai shikon shënimet e tij dhe fillon fjalimin e tij…

Është koha për të shkuar në shtëpi. Përsëri, mendoj se nuk është e dhënë të takosh vërtet audiencën tënde. Ju duhet të praktikoni, gjatë gjithë kohës. Dhe ju duhet të ndiheni të sigurt. Për mua siguria është të dish që fjalët i kam në majë të gishtave.