Në gjurmët e Louis Braille
Si jetoi Louis Braille, njeriu që shpiku shkrimin braille? Gjurmët e tij nga djepi deri në varr.
Shtëpia e zbardhur e familjes Braille në fshatin Coupvray, 40 kilometra në lindje të Parisit dhe ngjitur me Disneyland Paris, është sot një muze i vogël. Që shpikësi i shkrimit Braille, Louis Braille, është djali më i madh i Coupvray, është e qartë edhe për vizitorët me dëmtime në shikim. Monumenti ngjitur me vendin e varrimit të fshatit, i cili shfaq alfabetin e tij me famë botërore, dhe një shteg i natyrës i shënuar në alfabetin Braille janë disa shenja.
Louis Braille lindi më 4 janar 1809. Në atë ditë, në shumë vende të botës festohet Dita Ndërkombëtare e Braille. Louis Braille jetoi në Coupvray me prindërit dhe tre vëllezërit e motrat më të mëdhenj deri në moshën dhjetë vjeç. Në dhomën e vetme të shtëpisë, është një model i djalit të vogël të ulur në një stol pranë një bufeje. Me gishta ai lexon shkronja të zakonshme të thumbuara në një dërrasë druri.
Babai i Louis Braille ishte shaluesi i respektuar i fshatit. Pikërisht në shalë, Luisi trevjeçar plagosi syrin e djathtë me një thikë të mprehtë. Askush nuk e di saktësisht se si ndodhi aksidenti, por Louis me siguri u ngjit në tavolinën e punës të babait të tij dhe kapi një nga thikat e varura në mur. Infeksioni nga plaga u përhap në syrin tjetër dhe djali u verbua.
Vizatimi tregon se si mund të ketë ndodhur aksidenti.
Në katin e sipërm janë mbledhur të gjitha llojet e instrumenteve të shkrimit dhe shkrimit me prekje. Aty ka disa letra reliev të zakonshme të ngritura dhe disa paraardhës në braille.
– Në atë kohë nuk ishte e qartë që fëmijët e verbër lejoheshin të shkonin në shkollë, thotë udhërrëfyesi Stéphane Mary.
Por Louis Braille duhej të fillonte në shkollën e fshatit. Ai ishte një student i mirë pavarësisht se nuk kishte tekste shkollore. Prindërit i shkruajtën Institut National des Jeunes Aveugles, shkolla kombëtare për të verbërit, në Paris, duke kërkuar që djalit të tyre t’i jepej një vend.
– Ishte me fat që ai erdhi atje, thotë Stéphane Mary.
Ne ecim nëpër kopshtin aromatik ku bimët mbështeten nga bastunë të bardhë. Stéphane Mary na çon në varreza dhe në njërën nga dy vendet e varrimit të Louis Braille. Këtu, vetëm pluhuri i duarve të Louis Braille qëndron në një arkivol guri në majë të varrit. Pjesa tjetër e varrit është bosh. Për njëqind vitet e para pas vdekjes së Braille, i gjithë varri ishte këtu, sipas dëshirës së familjes. Por në vitin 1952, duart u ndanë nga pjesa tjetër e mbetjeve, të cilat u zhvendosën në mauzoleumin Panthéon në Paris. Tani është varrosja e dytë e Louis Braille dhe në atë kriptë ai prehet pranë të mëdhenjve si Émile Zola dhe Victor Hugo.
Kur vizitojmë shkollën për të verbërit në Paris të nesërmen, Zoubeida Moulfi na tregon regjistrin e nxënësve që Louis Braille hyri më 15 janar 1819. Fillimisht si student dhe më pas si mësues popullor, ai qëndroi në shkollë deri në vdekjen e tij në 1852. Vdiq në moshën 43-vjeçare nga tuberkulozi.
Jashtë shkollës qëndron statuja e Valentin Haüy. Ky filantrop ishte themeluesi i mësimit të të verbërve në Francë në 1784. Zonja Moulfi tregon drejt dritares së katit të tretë ku jetonte Louis Braille.
Ne ecim nëpër shkollë, e cila pranon nxënës nga mosha 6 deri në 18 vjeç. Ekziston edhe një trajnim profesional trevjeçar për sintonizuesit e pianos. Fëmijët dhe prindërit e tyre janë gjithashtu të mirëpritur për këshilla mjekësore dhe edukative. Disa studentë jetojnë në shkollë, ndërsa të tjerët jetojnë në shtëpi.
Në kohën kur Louis Braille filloi shkollën për të verbërit, ajo ishte në ambiente të lagështa pranë Senës dhe aty u sëmur nga tuberkulozi. Në përpjekje për të kuruar veten, ai shkoi në shtëpi në Coupvray me leje. Louis Braille ishte gjithashtu një organist i aftë i cili u punësua nga kishat në afërsi të shkollës.
Shkolla pompoze në Paris ku shkoi Louis Braille është ende një shkollë për të verbërit. Dritarja e katit të tretë mbi kokën e statujës është vendi ku ndodhej dhoma e Louis Braille dhe ku ai përfundimisht vdiq nga TB.
Në mënyrë sensacionale, ai ndërtoi alfabetin braille si adoleshent pas tre vjet eksperimenti. Deri në vitin 1825, kur edhe shpikja e tij përfundoi. Por vetëm 40 vjet pas vdekjes së tij ai u bë i njohur për kontributin e tij. Louis Braille shpiku edhe gjëra të tjera, por asgjë si alfabeti i tij që ka lënë një përshtypje të qëndrueshme.
Louis Braille dhe shumë njerëz të tjerë të rëndësishëm janë varrosur kështu në bodrumin e errët të Panteonit. Vizitorët respektojnë të vdekurit duke pëshpëritur dhe duke lëvizur në heshtje. Në varrin e Louis Braille ka një pllakë me tekstin “shpikësi i braille”. Jashtë kriptës, shumë njerëz ndalojnë dhe shikojnë, ndjejnë dhe dëgjojnë. Braille, imazhe prekëse, një skulpturë dhe informacione të lexuara formojnë veprën e jetës së tij.
– Është siç tha Helen Keller* kur u zhvendos varri këtu: se vepra e tij ka pasur një rëndësi vendimtare që të verbërit në mbarë botën të jenë në gjendje të komunikojnë me njëri-tjetrin.
* Helen Keller, nga SHBA, ishte një nga femrat më të famshme në botë në vitet 1950. Ajo udhëtoi nëpër botë duke folur me qindra mijëra njerëz për të mbështetur të shurdhërit dhe të verbrit. Ajo vetë ishte e shurdhër dhe e verbër.
Shtëpia prindërore e Louis Braille në Coupvray.