Ekolokimi është një teknikë që nënkupton ushtrimin e aftësisë për të dëgjuar pengesat. E bën më të lehtë  orientimin për të verbrin. Daut Tishuki e di se si funksionon sepse ai vetë përdor teknologjinë.

– Unë jam i verbër, por nuk e përjetoj botën si veçanërisht boshe. Unë përjetoj shumë hije tingujsh dhe mund të dëgjoj poste, qoshe, pemë, shkallë, banderola dhe madje edhe njerëz, edhe pse ata janë të qetë.

Dauti angazhohet në ekolokacion pothuajse gjatë gjithë kohës.

– Ndjehet si presion ndaj fytyrës ose trupit kur afroheni, thotë Dauti.
Presioni që përjetoni është i shëndoshë. Tingulli i drejtpërdrejtë nga personi që orientohet, ose jehona e tingujve në mjedis që reflektohen drejt jush dhe pengesës.

– Unë vetë nuk jam shumë i zoti në klikim dhe goditje, diçka që ndonjëherë nevojitet për të forcuar reflektimin e tingullit kundër pengesës, thotë Dauti. Shumë e shohin gjithashtu stigmatizuese ta bëjnë këtë. 

Është e njëjta aftësi që përdorin lakuriqët e natës. Aftësia njerëzore, natyrisht, nuk është aq e specializuar, por është ende aty, megjithëse ata me sy plotësisht funksionalë nuk kanë nevojë ta përdorin atë.

– Njerëzit me siguri e kanë përdorur këtë aftësi gjatë shekujve, vazhdon ai. Si e bënit ndryshe në të kaluarën kur ishte errësirë ​​dhe nuk kishte drita? Nëse jo, me siguri aftësia nuk do të kishte mbetur dhe as do të ishte zhvilluar.

– Tani që jam ulur këtu, dëgjoj çatinë dhe se ka edhe një llambë, thotë Dauti. Mund të ndjej edhe një person ose një karrige të butë, bëhet si një hije e butë. E rëndësishme është që çdo lloj ndryshimi të dëgjoj shumë qartë kur eci. Dëgjoj kur afrohem me lloje të ndryshme pengesash si shtylla, pemë ose biçikleta – çdo gjë që qëndron paksa. Dëgjoj se ndërsa presioni ndryshon në trupin tim, lartësi të ndryshme në varësi të lartësisë së pengesave.

– Unë mund të dëgjoj nëse një gardh ka shufra horizontale ose vertikale. Varësisht se sa kohë më duhet për të kaluar dhe sa lart arrin hija, madje mund të dëgjoj dallimin midis një makine të palëvizshme të madhe dhe një makine të vogël. Bota ime nuk është e qetë dhe e zbrazët, ajo është plot me hije dhe ndryshime presioni. Është si të shohësh, por me veshët e tu. Mund të jetë e paqartë dhe pa detaje, por unë e bëj. Është për të jetuar.

– Nuk më është dashur të përdor shkopin në mjedisin e afërt, gjë që më ka lejuar të lëviz më lirshëm. Nuk kam pse të përkul kokën apo të tendos trupin, nuk kam dhimbje shpine. Pa ekolokacion, bota ime do të kishte qenë shumë e zymtë dhe e zbrazët. Do të ishte si të ecje nëpër një sallë të madhe plot zhurmë, do të ishte e tmerrshme.

Fëmijët me dëmtime të theksuara të shikimit shpesh mësojnë jehonë spontanisht. Është e rëndësishme që fëmijët të inkurajohen për ta bërë këtë, në mënyrë që të jetë më e lehtë për ta që të jenë në gjendje të shoqërohen me bashkëmoshatarët e tyre me shikim.

Por edhe të rriturit mund të mësojnë. Dauti tregon për një person që u verbërua në të 30-at e tij dhe që mund të dëgjonte shtyllat mjaft shpejt.

– Kur ju humbisni shikimin, gjithçka ndalet sepse bota bëhet kaq e re. Atëherë është e vështirë të përjetosh gjëra të reja. Por sapo ta kaloni atë, mund të filloni të mësoni.

Dauti po përpiqet të bëjë që qendrat e vizionit të fillojnë të udhëzojnë për ekolokimin. Në Danimarkë, për shembull, ka material studimor, i cili nuk është i disponueshëm në Kosovë. Në Kanada, mbajtësit e qenve udhërrëfyes trajnohen në ekolokacion. Në Suedi, teknika është mësuar në programin master në Universitetin e Stokholmit, por njohuritë nuk janë shpërndarë në mënyrë sistematike në qendrat e vizionit.

– Do të ishte mirë nëse në qendrat e vizionit do të kishte njerëz që do të kishin përvojën e tyre të përdorimit të ekolokacionit, thotë Dauti. Atëherë ju jeni më të pajisur për të edukuar të tjerët.

– Dhe do të ishte më mirë nëse rehabilitimi i vizionit do të ishte në pronësi të shtetit, shton ai. Siç është tani, me operacionet e ndara në këshilla qarqesh, është e vështirë të gjesh burime për ndryshime. Ndoshta Shoqata e të verbërve të Kosovës mund të luajë një rol këtu, mendon ai më tej.