NON-24

NON-24 është një çrregullim i ritmit cirkadian

NON-24 është një çrregullim i ritmit cirkadian. Ritmet tuaja cirkadiane kontrollohen nga ora e trupit tuaj kryesor dhe ju tregojnë kur të flini, kur të zgjoheni, kur të hani, ndër të tjera.

Në shumicën e njerëzve, ora kryesore e trupit funksionon pak më shumë se 24 orë. Çfarë do të thotë kjo është se në vend që të bëjnë ciklin në një ditë 24-orëshe, ritmet natyrale të shumicës së njerëzve në të vërtetë qarkullojnë pak më gjatë. Pavarësisht nëse cikli zgjat dy minuta ose 30 minuta më shumë, nëse keni Non-24 këto minuta shtohen ditë pas dite, disa një ditë duke u shtuar disa të tjera në tjetrën, duke shkaktuar përfundimisht një ndryshim të dukshëm në kohët gjatë ditës kur trupi pret të flejë dhe pret të jetë zgjuar.

Megjithëse Non-24 mund të duket se është një çrregullim gjumi, nuk është. Është në fakt një çrregullim serioz, kronik i ritmit cirkadian, shumë i zakonshëm tek njerëzit që janë plotësisht të verbër dhe mund të shfaqet në çdo moshë. Aktualisht, ka 1.3 milionë njerëz që janë ligjërisht të verbër në Shtetet e Bashkuara. Nga të verbërit ligjërisht, 130,000 nuk kanë perceptim të dritës (d.m.th., plotësisht të verbër), dhe deri në 70% vuajnë nga Jo-24.

Vështirësi gjatë natës dhe sfida gjatë ditës

Jo-24 sjell dy simptoma të rëndësishme.

E para është paaftësia e thellë për të fjetur ose për të qëndruar në gjumë gjatë natës, dhe e dyta është një dëshirë e madhe për të fjetur gjatë ditës. Të dyja këto ndryshime ndodhin sepse ora e brendshme e trupit nuk është e sinkronizuar me ciklin 24-orësh ditë-natë, gjë që është për shkak të zhvendosjes së vazhdueshme të orës kryesore të brendshme brenda dhe jashtë linjës me ciklin 24-orësh ditë-natë. Dhe kur ndodh një gjumë i dobët, privimi i gjumit mund ta bëjë të vështirë përqendrimin në detyrën në fjalë.

Non-24 vjen kur ora kryesore e trupit funksionon sipas ritmit të vet natyror. Prandaj emri, Non-24, i cili tregon një orë kryesore trupore që nuk është 24 orë e gjatë. Për arsye të panjohura, ora e trupit të shumicës së njerëzve funksionon pak më shumë se 24 orë, që do të thotë se shumica e njerëzve mund të kenë jo-24 në një farë mase. Dallimi është se për njerëzit me shikim, sinjalet e dritës mjedisore sinjalizojnë trurin që të rivendosë orën e trupit kryesor çdo ditë në 24 orë.

Për njerëzit që janë plotësisht të verbër, ora e trupit kryeson rrjedhën e saj natyrale. Kjo do të thotë që nëse ora e trupit tuaj funksionon në një orar 24,5 orësh, sot ju jeni 30 minuta prapa dhe nesër ora juaj e trupit do të jetë një orë pas. Dita e nesërme do të jetë 90 minuta, e kështu me radhë. Ditë pas dite, kjo kohë shtohet derisa të mbeteni shumë orë prapa, duke krijuar një ritëm që nuk është i sinkronizuar me ciklin tipik ditë-natë. Përfundimisht, trupi juaj funksionon sikur nata është ditë dhe dita është natë. Ndërsa mund të përpiqeni të ruani orarin tuaj të zakonshëm, më shpesh e keni të vështirë të flini natën dhe më pas ndjeni një dëshirë të madhe për të fjetur gjatë ditës. Me kalimin e kohës, ju arrini edhe një herë pikën kur ora juaj e trupit është në sinkron me ciklin tipik ditë-natë. Por më pas, po aq shpejt, ai lëviz përsëri jashtë sinkronizimit.

Ora kryesore e trupit sinkronizon ritmet tuaja rrethore

Ora e trupit është mekanizmi juaj natyror i kohës, dhe për shumicën e njerëzve, me shikim apo të verbër, ajo funksionon pak më shumë se 24 orë. Pra, është një orë jo 24-orëshe. Për disa, ajo shkon vetëm disa minuta më shumë, dhe për të tjerët ajo shkon shumë më gjatë. Arsyeja për këtë nuk dihet.

Për shembull, nëse ora e trupit tuaj është 24.5 orë, sot ju jeni duke vrapuar gjysmë ore prapa. Nesër jeni një orë pas dhe kështu me radhë, derisa ritmet tuaja natyrale t’ju bëjnë të flini gjatë ditës dhe zgjuar gjatë natës. Kjo vazhdon dhe përfundimisht cikli juaj gjumë-zgjim sinkronizohet shkurtimisht me ciklin tipik ditë-natë. Pastaj fillon të lëvizë përsëri jashtë sinkronizimit. Disa njerëz përjetojnë një cikël të plotë cirkadian të shkurtër sa një muaj e gjysmë. Për të tjerët, mund të kalojnë disa muaj përpara se cikli i tyre gjumë-zgjim të rindërtohet me ditën 24-orëshe.

Syri ka dy funksione: të na lejojë të shohim imazhe dhe të marrim dritë. Kjo dritë më pas i sinjalizon trurit kohën e ditës. Tek njerëzit me shikim, ora kryesore jo 24-orëshe e trupit rivendoset çdo ditë në 24 orë në të njëjtën mënyrë që akrepat e orës mund të rivendosen. Kjo siguron që ritmet cirkadiane të sinkronizohen me ciklin tipik ditë-natë.

Për njerëzit që janë plotësisht të verbër, nuk ka shenja të tilla të lehta. Ora e trupit lihet të ecë në rrjedhën e saj natyrale, me minuta shtesë që shtohen dita-ditës derisa ritmet tuaja qarkore të jenë në thelb përmbys nga një ditë tipike 24-orëshe.

Ritmet cirkadiane janë batica e trupit tuaj. Ata kontrollojnë zbaticën dhe rrjedhën e saj natyrore. Ata e mbajnë aktivitetin e tij ditor në sinkron me ditën 24-orëshe, si dhe kohën e gjumit dhe zgjimit. Nëse ritmet cirkadiane nuk janë të sinkronizuara, këto hormone mund të lirohen në kohë të gabuar të ditës, duke krijuar vështirësi për të fjetur gjatë natës dhe dëshirë për të fjetur gjatë ditës.

Kjo është se si të paturit e ritmeve cirkadiane që nuk janë të sinkronizuara me ditën 24-orëshe, mund të ndikojnë në zbaticën dhe rrjedhën natyrale të trupit.

 

LEBER’S HEREDITARY OPTIC NEUROPATHY (LHON) DISEASE

Every patient faces their own journey through life, learning about their condition with the best tools available to them. In the case of a rare disease like Leber’s Hereditary Optic Neuropathy (LHON), those tools can be few and far between, making it even harder for patients to plot the best course for them.

A trained journalist currently doing a PhD on the social aspects of LHON and president of Spanish patient group ASANOL, Pedro García Recover talks to pharmaphorum about his own path from diagnosis to living with LHON and working on behalf of his fellow patients.

A webinar was held on 24 January by Santhera Pharmaceuticals to raise awareness on LHON. You can now download the powerpoint presentation.

LHON diagnosis

Pedro was 14 when he was diagnosed with LHON, a hereditary condition whose symptoms are a rare, rapid and sudden loss of vision that leads to blindness in young adults. The condition can appear at any stage in a person’s life.  Pedro had no pain as the disease took hold, just a sudden – though not total – loss of eyesight in both eyes. Today he can see better with the left eye than the right.

Looking back on that time he recalls the tremendous feeling of uncertainty about what was happening to him as his eyesight began to deteriorate. “I didn’t know what was happening with my eyesight. I couldn’t see like I used to, and the specialist took a long time to resolve this uncertainty,” he says.

Achieving that resolution was not a simple process. To do so he visited medical facilities first in his home city of Almería and then travelled to Granada, Valencia and finally Málaga for answers about why he was losing his sight. It was only on arriving in Málaga that Pedro and his parents were told about LHON and the need to take a genetic test to confirm his diagnosis.

“In Málaga we were fortunate to find good professionals who helped us understand the disease and explained the cause.”

Since then Pedro’s quest to find out more about his condition has even guided his subject choice for a PhD, for which he is focusing on the social aspects of LHON. This taught him that “each LHON patient, regardless of their degree of eyesight, learns to live with LHON and tailors their life to their needs”. He also concluded that in Spain, where people living with LHON might also turn to the National Organisation of the Blind in Spain (ONCE) or the Spanish Federation for Rare Diseases (FEDER), patient associations should combine their efforts to work together.

However, even though he identified the social and political will to make progress in LHON education and treatment, Pedro says there is much more to be done in terms of access to studies and work. Additionally, specialists such as ophthalmologists and neurologists need to know more about the disease, particularly when it comes to “knowing how to understand the feelings of unease that patients and their families have when they search for explanations and diagnosis”.

He adds: “Families and patients have to have support to understand what has happened to them.”

Living with LHON

But even when patients have an LHON diagnosis, confirming that genetic mutations have caused the cells in their optic nerve to stop working and provoke loss of vision, they still have to learn how to live with the condition and understand how it will impact their life.

For Pedro, as an adult with LHON, the condition does place some limitations on the access he has to work. “It is possible to have good academic training and work experience, but visual disability –caused by LHON – is considered a problem for many entrepreneurs with whom I’ve had job interviews,” he explains. The disease also brings with it a financial cost, in terms of obtaining things like accessible telephones, large computer screens and different kinds of lenses.

“As for care at home, we buy healthy food – products with properties such as anti-oxidants and vitamins, fruit, vegetables, fresh meat and fish to ensure a varied and healthy diet,” he says.

In addition to such items, he also relies on new technology for assistance, finding his iPhone particularly useful for accessing information. Beyond that, social networks are “a very interesting tool at this time”, despite the need for further progress in terms of their accessibility.” They enable patients to connect, share and update information. On the other hand, they also require patients to have certain skills to use them correctly.”

LHON in Spain

Today in Spain there are several centres that can treat people with LHON, but the facilities available are a combination of private and public ones, generally located in large cities like Barcelona, Madrid or Seville, and access can depend on the family’s resources. Pedro says: “I’m very concerned about people who live in small or medium-sized cities, as normally doctors know very little about the disease. In big cities, there are large hospitals and a greater likelihood of doctors being able to diagnose LHON compared to a small city or town.”

To improve the knowledge of those outside the specialist centres, patient group ASANOL collaborates with laboratories and doctors to enhance their knowledge of the disease. For people living with LHON the non-profit organization offers information when the disease starts to present and LHON experts who can address clinical matters. To bring patients and their families together, the group holds a bi-annual social meeting in Spain.

Although only running for eight years the group has international expansion in its sights and is increasingly opening up across Europe. Looking further afield it has also formed partnerships in Latin America.

“We have helped to try and create patient organisations in some countries, although it isn’t easy doing this from Spain because of the legislation and structure of each country in Latin America. We contacted ALIBER, the Latin American Alliance of Patients with Rare Diseases, to help us provide services to people affected by LHON in Latin America.”

Adjusting your path in life

As a journalist, Pedro is keenly aware of how little media coverage LHON currently attracts. “We need more attention from journalists and media companies on rare diseases. Our sector must also become more professional and offer the media good quality news on which they can focus their attention.  What goes untold is unknown; it’s invisible.”

Although he’s reluctant to hand out advice, Pedro says he has learned a number of lessons from living with LHON. Among these is the important adjustment challenge that newly-diagnosed patients will face as they psychologically start to deal with their condition. “I usually use a phrase that I like because of how real it is: when the disease enters your life, change the intended road map.”

About the interviewee:

Pedro García Recover was born in Almería in 1978. During his adolescence he played handball until he was 14. It was at this age that he developed LHON. He graduated in journalism in 2004 and in 2009 he was awarded a master’s degree in social communication. He is currently doing a PhD at the National Distance Education University (UNED) on “Law and Social Sciences”. His thesis is on psycho-social aspects of Leber’s hereditary optic neuropathy.

Pedro García has spent a large part of his working life communicating with non-governmental organisations. He has worked in radio for over 5 years, presenting and directing programmes. He is a speaker, lecturer and expert in social communication and is involved in the management and strategy of social networks. He has participated in a number of national and international forums on the topics of human rights and people with disabilities. He has been working for the National Organisation of the Blind in Spain (ONCE) since 2016.

Pedro García is currently President of ASANOL, a Spanish organisation for those affected by Leber’s hereditary optic neuropathy (LHON). He was elected President in March 2018.

Share